Jak nie pisać recenzji, czyli moje „ulubione” słowa

Oto 10 sformułowań, których pojawienie się powoduje, że zaczynam mieć wątpliwości, co do rzeczywistych kompetencji osoby piszącej. Natomiast pojawienie się więcej niż jednego naraz wywołuje u mnie natychmiastową reakcję odrzucenia. To dlatego niniejszy wpis powstawał tak długo. Za każdym razem odrzucało mnie po wpisaniu kolejnych paru zdań.

Dedykuję poniższą dziesiątkę studentom dziennikarstwa, kolegom po fachu, ale również samemu sobie. Niech teraz każdy z ręką na sercu wstanie i powie, że nie użył nigdy żadnej z tych konstrukcji. Ja nie wstanę.

„Prawdziwa muzyczna uczta” [czasem w wariancie: „Uczta dla ucha”]. Przystoi komuś, kto chadzał jeszcze na uczty, a nie na biby czy melanże, na przykład Bogusławowi Kaczyńskiemu. Z reguły dotyczy płyt, które ciągną się jak spaghetti, a na dnie mają zakalec – żeby już zostać przy zrozumiałych dla użytkowników tego terminu porównaniach kulinarnych.

„Starzy wyjadacze wracają”. Komplementarna dla „muzycznej uczty” przenośnia kulinarna. Dla mnie odrażające. No ale ja czytałem w liceum za dużo Clive’a Barkera.

„Każdy z utworów to perełka”. Niektórzy nie wierzą już w magię tego określenia, więc używają wyrażenia „prawdziwa perełka”. I jedno, i drugie to głupie naśladownictwo indywidualizmu spopularyzowanego – jeśli mnie pamięć nie myli – przez Piotra Kaczkowskiego. Głupie, bo [po pierwsze] lepiej mieć jakiś indywidualny indywidualizm, a nie pożyczony, a [po drugie] prawdziwe perełki są najczęściej końcowym efektem pracy „starych wyjadaczy”, którzy zaliczyli niejedną „muzyczną ucztę”, a końcowy efekt nijak się ma do perełek – chyba że ktoś jest małżem.

„Gorąco polecam”. Użyte na końcu recenzji w perfekcyjny sposób podważa kompetencje autora do oceniania czegokolwiek. Może też wskazywać na to, że cała reszta była przepisana z informacji promocyjnej (tylko reszta, bo nawet w press releasach nie stosują tak tanich chwytów jak „gorąco polecam”). Ale wciąż są tacy, którzy uważają, że jest świetną puentą. Ja w każdym razie przy takiej puencie bałbym się poznać resztę.

„To postać, nie waham się użyć tego słowa, kultowa”. Oznacza to mniej więcej tyle, że opisywaną osobę zna autor recenzji i jego dwóch znajomych. Tylko znajomi nie kojarzą nazwiska, a autor recenzji kojarzy samo nazwisko. Tyle że prawdopodobnie błędnie.

„Dają czadu”. Mocny sygnał, że autor stracił słuch jeszcze przed początkami metalu, w okolicach roku 1968. Jest w stanie reagować tylko na najpotężniejsze impulsy dźwiękowe, które przyjmuje z łatwo dostrzegalną ulgą, jeszcze łatwiej przechodzącą w uwielbienie.

„Ta muzyka flirtuje z… [na przykład] awangardą”. Autor naczytał się recenzji Rafała Księżyka – każdy recenzent ma jakieś ulubione sformułowania i osobie tak zasłużonej dla krytyki muzycznej w Polsce „flirtowanie” przystoi, bo to część jego języka, znów indywidualizm, ale czasownik „flirtować użyty przez innych jest już tylko bladym naśladownictwem pokazującym czyje recenzje czytają nerwowo przed napisaniem własnej.

„O [tu nazwa wykonawcy] powiedziano już dużo” [ewentualnie: „…niemal wszystko”]. Klasyczny wybieg, który pozwala nam przejść do porządku dziennego nad tym, że nie wiemy, co napisano, a co gorsza – że nie wiemy, co sami mamy napisać. Nasz dalszy wywód może nie mieć nic wspólnego z opisywaną płytą, bo o co chodzi? Przecież już dużo o niej napisano.

„Przykłady można by mnożyć”. Doskonałe. Tym bardziej, że zwykle towarzyszy JEDNEMU przykładowi. Czasem nawet w ogóle brak przykładów. A jeśli nawet są obok dwa lub trzy, znaczy to mniej więcej tyle, że już żadnego więcej autor nie był w stanie z siebie wykrzesać, więc nad całą argumentacją można spokojnie przejść do porządku dziennego. Chyba że ktoś – tak jak w Archiwum X – uważa, że argumenty „gdzieś tam są”. Albo – jak niektórzy politycy – że na każdego się jakiś argument znajdzie. Zresztą takie porównania można by, nie zawaham się użyć tego słowa, mnożyć.

„I niech ta zapowiedź zachęci was do wysłuchania [sięgnięcia, przeczytania… itp.]”. I niech ten przykład ostrzega was przed czytaniem tych, którzy nie wiedzą, że recenzja ze swojej natury ma kogoś zachęcać bądź odstręczać. I nie trzeba tego zaznaczać raz jeszcze w tekście.